|
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
podniosłym finałem w tonie hymnu.
Popis retoryczny
Dla Agatona sens był na drugim planie, forma na pierwszym. Miał zadanie: chwalić
boga, i to, jak potrafi, najpiękniej. Zrobił swoje. Piękniej już nie mógł, jeżeli szło o piękno
słów. Wrażenie wywarł ogromne. Zyskał zupełnie towarzystwo, w którym kult formy
zewnętrznej był we krwi. Agaton był piękny, głos modulował misternie, przeszedł
wszystkich poprzedników.
Sokrates na szarym końcu miał swoją chwilę. Był teraz cały sobą. Platon wiedział,
jak mu przygotować tło i teren; wiedział, jak zamknąć akt pierwszy.
Prostota maską
Już jest w intermezzo stary, draśnięty lew. Minę ma tak głupią i tak zafrasowaną, że
litość bierze tego, kto by go nie znał. Zaczyna skromnymi wymówkami, a kończy jadowitą
krytyką. Wszystko w dobrodusznym tonie jakiegoś poczciwiny z Beocji. Mówi stylem i
akcentem chłopa, który woły targuje. Spoza tego tonu wygląda jednak jak gdyby uraza.
Sokrates zaczyna towarzystwu robić wymówki, że mówią rzeczy piękne bez względu na
prawdę lub fałsz. Nie, ten człowiek przecież nie ma wychowania , myśli po cichu Agaton.
Jest urażony, żeśmy nie mówili prawdy przecież nie jesteśmy w szkole, tylko po kolacji i
bawimy się. On, zdaje się, nie ma zmysłu dla piękna i dla sztuki. To jest trochę niesmaczne.
Obiecuje sam prawdę powiedzieć. No, to może być też zajmujące. Ale czegóż on znowu chce
ode mnie? Już mi znowu coś urządzi. Nigdy nie wiem przy tych jego pytaniach, do czego on
właściwie zmierza. To jest nieprzyjemne.
Dwudziesty pierwszy rozdział rozpoczyna akt drugi. Zajmuje dziewięć rozdziałów, bo
sięga aż do dwudziestego dziewiątego włącznie.
Indywidualność Sokratesa nie da się pomyśleć bez formy dialogu. Tutaj też, przez
cały rozdział dwudziesty pierwszy, prowadzi Sokrates swój typowy, koci, nielitościwy dialog
z Agatonem. Teraz on jest na wierzchu, teraz on klepie po ramieniu, słowami i tonem
może aż nazbyt wyraznie.
Oczywista, na tle pańskiej, grzecznej postaci Agatona, który by nigdy był gościowi
czegoś podobnego nie zrobił, gdyby nawet i umiał. Ale jak ten ton Sokratesa oświetla jego
ukryte sprężyny! Być może. Platon nie wkładał tego rysu w tym celu świadomie. Ale dając tę
60
impresję, odsłonił mimo woli ukrytą maszynerię postaci mistrza.
Agaton się gubi, zaniepokojony o cel dialogu, i daje się wciągnąć na inny grunt. On
przecież miał na myśli personifikację Erosa bóstwo, osobę, konkretum która mu się
ustawicznie przemieniała w abstrakcję, miłość, kochanie, i w tym była rozkosz, w grze
znaczeń jednego i tego samego wyrazu. Ta gra, charakterystyczna dla helleńskich pojęć
religijnych, nie była obca i Sokratesowi. On sam wprowadzi też Erosa, który właściwie
oznaczać będzie pewien typ psychiczny, pewną grupę usposobień, pewną organizację
duchową na obraz i podobieństwo własne, i będzie o nim mówił chwilami jak o osobie
nadziemskiej, jak o czymś konkretnym, a chwilami jak o abstrakcji. Teraz musi się przejechać
po Agatonie; zaczem go zaczyna pytaniami przyciskać do muru i wykazuje mu, co to za
nonsensy wynikają z tej gry wyrazów; podsuwa mu niepostrzeżenie Erosa w znaczeniu czysto
abstrakcyjnym i wyprowadza mu wynik komicznie sprzeczny z jego mową. Agaton ma
przyznać i musi przyznać, że Eros nie jest ani dobry, ani piękny.
Agaton jest u granic rozpaczy. Na wszystko się zgodzi, byle mu już Sokrates dał
pokój. Jest bardzo biedny w tej chwili i wstydzić się musi.
O to Sokratesowi szło w gruncie rzeczy. Ale nie pokaże tego. Teraz się w ostatnim
zdaniu rozdziału może schować poza tarczę ,,prawdy , która się tak srodze obeszła z
Agatonem przez usta swego ,,marnego sługi, Sokratesa. Tym lepiej schowany, że mu się ten
wynik przyda do dalszego toku myśli.
Agaton pobity; reszta towarzystwa patrzy, podkuliwszy ogony, na to szczególne
ujeżdżanie i każdy bogom dziękuje, że to nie jemu padło mówić przed Sokratesem i mieć
powodzenie.
Czuje to, oczywiście, Sokrates; nie ma już potrzeby zwalczania kogokolwiek.
Owszem, teraz jest tak na wierzchu i zadowolony, że w prezencie towarzystwu ofiarować
może widok Sokratesa głupiego i Beoty . Teraz go stać na to. Szczególnie musi tym
widokiem ucieszyć serce Agatona. Niechże ma biedaczysko.
Platon mówi ustami Sokratesa
Rozwija tedy od rozdziału XXII swój wymyślny dialog z Diotymą, jakąś tajemniczą
wieszczką z Mantinei (z Wieszczego Grodu). Teraz Diotyma mówi takim delikatnym,
pańskim tonem, jakby mówił Agaton, gdyby miał rozum Sokratesa, a Sokrates robi
niedołężne, ciężkie kroki myślowe i stawia głupie pytania. Zachowuje się niby to jak brus
[kamień szlifierski] czy jak kołek. Wieszczka podobnie nim kręci, jak on przed chwilą
wywijał Agatonem. To przeprosiny dla gospodarza.
A równocześnie Diotyma spełnia inne zadanie. Była potrzebna nie tylko Sokratesowi,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plkwiatpolny.htw.pl
|
|
| Cytat |
Dobre pomysły nie mają przeszłości, mają tylko przyszłość. Robert Mallet
De minimis - o najmniejszych rzeczach.
Dobroć jest ważniejsza niż mądrość, a uznanie tej prawdy to pierwszy krok do mądrości. Theodore Isaac Rubin
Dobro to tylko to, co szlachetne, zło to tylko to, co haniebne.
Dla człowieka nie tylko świat otaczający jest zagadką; jest on nią sam dla siebie. I z obu tajemnic bardziej dręczącą wydaje się ta druga. Antoni Kępiński (1918-1972)
|
|
